Kişiler yıllar boyunca çalışarak edindikleri birikimleri değerlendirmek için borsalarda geleceğe yönelik yatırım yapmayı tercih edebilirler. Bunun için öncelikli olarak belirli bir eğitim almaları gerekmektedir. Yıllar boyunca sağladıkları birikimlerin bir anda kaybolup gitmesini kimse istemeyecektir. Bu nedenle de öncelikli olarak eğer borsalarda yatırım yapılması tercih ediliyorsa borsa eğitimleri alınmalıdır. Borsaların işleyişi hakkında bilgi sahibi olunmalı, risklerin minimum düzeyde tutulması için belirli bir deneyime kavuşulmalıdır.
Borsada yatırım yapmak isteyen kişiler;
- Öncelikle eğitim almalı,
- Güvenilir bir aracı kurum seçmeli,
- Nasıl bir yatırım politikası izleyeceğine karar vermelidir.
Borsanın işleyişi hakkında bilgi ve deneyim sahibi olmak borsada kazançlı yatırımlar yapmanın temel şartıdır denebilir. Borsada fiyatlar üzerine arz ve talep dışında, arz ve talebi etkileyen birçok faktör etki etmektedir. Fiyatların gelecekte ne yönde hareket edeceklerini önceden tahmin edebilmek için bu verilerin hepsinin bilinmesi ve yorumlanabilmesi gerekir. Ancak bu şekilde doğru alım – satım kararları alınabilir ve yüksek kazançlar elde edilebilir.
Borsalardan yüksek kazanç bekleyen yatırımcıların yüksek riski de göze alması gerekir. Söz konusu olan risklerin minimum düzeyde tutulması ve büyük kayıpların yaşanmaması için bilgi ve deneyim gereklidir. Günümüzde yatırım işlemlerinde internet kullanımının yaygınlaşması ile birlikte borsaların işleyişi hakkında bilgi ve deneyim sahibi olmak da kolaylaşmıştır. E – kitaplar, eğitim videoları, online seminerler sayesinde borsaların işleyişi ile ilgili detaylı bilgiler almak mümkündür. Bu eğitimler ücretli olarak verilmesine rağmen birçoğuna da ücretsiz olarak ulaşılabilmektedir. Aracı kurumların ve bu amaca hizmet eden kurumların birçok eğitim olanağından faydalanmak mümkündür. aynı zamanda demo hesap denilen ve sanal para ile gerçek piyasa koşullarında nasıl işlem yapılacağının mantığının çözülmesine faydalı olan online platformlar sayesinde de belirli derece de tecrübe sahibi olunabilmektedir.
Teminatı riske atmadan deneyim kazanılmasına yardımcı olan demo hesaplar sayesinde aynı zamanda yatırımcılar kendilerine yatırım stratejileri de geliştirebilirler. Bu şekilde deneme – yanılma yöntemi ile bulunacak olan stratejilerden zarar edilmeden yatırımcı kendisine en uygun olan stratejiyi belirlemiş olur.
Borsalarda temel ve teknik analizler geleceğe yönelik doğru fiyat tahminlerinin yapılmasını sağlamaktadır. Yalnız teknik analiz veya yalnız temel analiz kullanılarak geleceğe yönelik kesin yatırım kararlarının alınması mümkün olmamakla birlikte, iki analiz yönteminden elde edilen bilgilerin birlikte yorumlanması ile de doğru yatırım kararları ve tahminlere sahip olunabilir. Temel analizler ekonomi, sektör ve şirketlerin canlılığı, performansı hakkında bilgiler verirken, teknik analizler sayesinde şirketlere ait olan malların fiyat grafikleri analitik ve istatistiksel verilerle analiz edilir. Bu şekilde edinilen bilgilerden geleceğe yönelik yatırım araçlarının ne yönde bir ilerleme kaydedecekleri ve fiyatlarının ne olabileceği hakkında bilgi sahibi olunabilir.
Güvenilir bir aracı kurumun seçilmesi ise borsa için kullanılan paranın güvenliği anlamına gelmektedir. Aynı zamanda aracı kurumların yatırımcılarına tanıdığı olanaklarında yatırım aşamasında yatırımcılara birçok faydası olacaktır. Eğitim olanaklarından başlayarak işlemlerden alınacak olan komisyon ücretlerine kadar yatırımcılar ile aracı kurumlar arasında bir güvenin oluşması büyük bir önem taşımaktadır.
Aracı kurum ile yatırımcı arasında bir güven bağının oluşmasından fayda vardır. Bazı durumlarda yatırımcıların borsa emirleri konusunda aracı kuruma seçim hakkı vermeleri gerekir. Bu aşamada yatırımcıya kayıp yaşatmaması ve en uygun şekilde kar elde edebilmesini sağlamalıdır. Ülkemizde sermaye piyasaları Sermaye Piyasası Kurulu (SPK) tarafından denetlenmektedir ve aracı kurumların mevzuatlara göre hareket ettiklerini belgeleyen lisanslar verilmektedir. Bu lisanslar aynı zamanda aracı kurumun yasal olduğunu da belgelemektedir.
Lisanslı aracı kurumların bir özelliği de takas ve saklama hizmeti konusunda ortaya çıkmaktadır. Müşteri teminatları ülkemizde Takasbank nezdinde ve müşteri lehine saklanmaktadır. Bu da yatırımcının teminatının güvenliği anlamına gelmektedir. Yatırımcılar online bankacılık işlemlerinde olduğu gibi internet üzerinden borsa için ayırdıkları teminatın durumunu inceleyebilir ve hesap özeti şeklinde de kazandıkları ve kaybettikleri paranın nereye gittiğini, nereden geldiğini kolaylıkla görebilirler. Böylelikle bankalarda vakit harcamadan hesap yönetimi de sağlanmış olur.
Aracı kurumlar, yatırımcıların yaptıkları işlemlerden belirli bir komisyon almaktadır. Aracı kurum seçilirken dikkat edilmesi ve araştırılması gereken bir konuda budur. En düşük komisyon ücretini alan aracı kurum ile çalışmak gerekir. Ülkemizde hemen her aracı kurum aynı komisyon ücretini almaktadır. Durum böyle olduğunda ise aracı kurumlar arasından yatırımcı, kendine en iyi olanakları sunduğuna inandığı büyük bir aracı kurum ile çalışmalıdır.
Borsa yatırımcısı olmak isteyen kişiler öncelikli olarak bir aracı kurum seçmeli ve daha sonrada bir yatırım hesabı sahibi değilse bir banka veya aracı kurumdan vadesiz yatırım hesabı sahibi olmalıdır. Yatırım hesabının aktif olması 2 – 3 iş günü alacaktır ve hesap aktif olduktan sonra yatırımcı gerekli miktardaki parayı hesabına yatırdıktan sonra internet üzerinden borsa işlemlerine başlayabilir. Bu süreçte ise yatırım politikasını belirlemelidir. Kısa vadeli bir yatırımcı mı, yoksa uzun vadeli bir yatırımcı mı olmak istediğini belirlemelidir.
Kısa vadeli yatırımcılar adeta hiperaktif insanlardır ve anlık fiyat dalgalanmalarından kazanç elde etmeye çalışırlar. Bu işlem iyi derecede bilgi ve deneyim istemektedir. Kısa vadeli yatırımların riskleri uzun vadeli yatırımlara göre daha fazladır. Kısa vadeli yatırımlarda günlük veya seanslık alım – satım emirleri verilerek yatırım aracının günlük kısa dalgalanmaları önceden tahmin edilerek günlük veya seanslık kazançlar sağlanmaya çalışılır.
Kısa vadeli yatırımcılar günlük veya seanslık işlemler dışında, en fazla 2 – 3 aylık vadelerde yatırımlar yaparlar. Kısa vadeli yatırımcıların amaçları, çok sık alım – satım işlemi gerçekleştirerek kısa vadede büyük kazançlar elde etmektir. Bu nedenle de yatırım yapmak için belirledikleri şirket ile ilgili piyasada olumlu bir haber gördükleri zaman anında şirketin hisse senedini alırlar, olumsuz bir haber duyduklarında ise anında hisse senedine satışa koyarlar ve elde çıkartırlar. Olaylara daha küçük açılar ile bakarlar ve büyük olan geçmiş, bugün ve gelecek ilişkilerini değerlendirmeden anlık gelişme ve olaylardan kar elde etmeyi amaçlarlar.
Kısa vadeli yatırımcılar trend analiz veya teknik analiz yöntemlerini çok sık bir şekilde kullanmayı tercih ederler. Borsa fiyat grafikleri düşüş yönünde seyrederken en düşük noktayı belirleyip o noktada alım yapmak isterler. Aynı şekilde yükselme yönünde seyrederken de en yüksek noktayı belirleyip bu noktada satış yapmayı isterler. Bunun için de genel olarak daha çok matematiksel verilere dayalı olan fiyat formasyonlarından baş – omuz analizlerini, momentum analizlerini kullanmayı tercih ederler.
Uzun vadeli yatırımcılar ise yatırım yapmak için tercih ettikleri şirkete ait hisse senetlerini en az birkaç yıl ellerinde tutarak kazanç elde ederler. Bir hisse senedini 10 ila 20 yıla kadar elinde tutan yatırımcıların varlığı dahi söz konusudur. Günlük haber ve gelişmelere itibar etmeyerek, şirketlerin ve sektörlerin sürdürülebilir rekabet avantajlarını değerlendirirler. Piyasaların genel olarak verimli işlediği ama buna rağmen kriz dönemlerinin da yaşandığı, bu dönemlerde çok iyi olan şirketlerin kağıtlarının çok uygun fiyatlardan satın alınabileceği düşüncesine sahiptirler.
Araştırmalara göre kısa vadeli borsa oyuncularının ortalama borsa getirisini altında, uzun vadeli borsa oyuncularının ise ortalama borsa getirisinin üstünde kazanç sağladıkları ortaya koyulmuştur. Sabırsız ve kişisel ihtiyaçlar nedeniyle işlem yapan yatırımcılar için kısa vadeli borsa yatırımları çok daha uygundur. Ama borsalarda birikimlerini değerlendirmek ve geleceğe yönelik yatırımlar yapmak isteyen kişilerin psikolojik açıdan da borsada işlem yapmaya hazırlıklı olmaları, stres altında çalışabilmeleri, sabırlı ve tutarlı olmaları, kendilerine bir hedef belirlemeleri, başka yatırımcıların veya kişilerin yorumlarından, stratejilerinden etkilenmemeleri gerekmektedir.
Son olarak borsada hangi şirketlere yatırım yapılması gerektiği konusuna değinecek olursak; sermaye getirileri yüksek olan şirketlerin borsa kazançları da yüksek olacaktır. Aynı zamanda istikrarlı bir büyüme sergileyen şirketler, üretimini gerçekleştirdikleri mal ve hizmetlerin kolay kolay taklit edilemediği şirketler ile markasını dünyaya tanıtmış olan şirketlerin getirileri de yüksek olacaktır. Dikkat edilmesi gereken bir nokta da şirketin borçluluk oranının düşük olmasıdır. Uzun vadeli yatırımlar yapılması planlanıyorsa da; sürdürülebilir rekabet avantajı aranmalıdır.
Borsa piyasasına bende giriş yapmayı düşünüyorum bakalım.